Kako je Milošević formirao vojsku Fikreta Abdića – angažman srpske vojske u operaciji “Pauk”

Raspad Jugoslavije, za što je glavni krivac tadašnja velikosrpska ideologija na čelu sa Slobodanom Miloševićem, donosi turbulentan politički rasplet u Srbiji. Svoj uspon i učvršćivanje na političkoj sceni kao i kreiranje brojnih tokova Slobodan Milošević je ostvarivao uz pomoć ‘Službe državne bezbednosti’ (SDB). Posebno se osvrtao na pomoć ‘Crvenih beretki’ koje su angažovane u specijalnim vojnim operacijama na prostoru Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Jedna od najambicioznijih operacija, u kojoj je učestvovao Miloševićev državni aparat, bila je operacija kolaboracije sa Fikretom Abdićem u Cazinskoj krajini, poznatija kao operacija “Pauk”. Na sastanku Slobodana Miloševića i Fikreta Abdića 4. novembra 1993. godine u Beogradu dogovoreno je da snage Autonomne pokrajine Zapadna Bosna dođu pod kontrolu Crvenih beretki i njihovog komandanta Franka Simatovića Frenkija. Tom prilikom snagama Narodne odbrane (vojske APZB) obećana je materijalna i vojnička pomoć. Uskoro je dogovorena i operacija “Pauk” čiji je cilj bio slom 5. korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine. Uskoro su se na ulicama Velike Kladuše pojavili pripadnici Crvenih beretki, koji su narodu predstavljeni kao “vojna policija Teritorijalne odbrane Zapadne Bosne”. Operaciji “Pauk” prethodila je žestoka ofanziva 5. korpusa ARBiH na prostor Abdićeve paradržave. U periodu od 16. do 21. avgusta 1994. godine 5. korpus je potpuno slomio jedinice NO APZB i ovladao prostorima općine Cazin, koji su bili pod kontrolom Abdićeve vojske, i Velike Kladuše koja je bila centar Abdićeve paradržave. U novonastalim uvjetima Milošević je donio odluku da se razbije 5. korpus ARBiH i da srpske snage preko Abdića ovladaju prostorom zapadne Bosne, koji bi zatim postao “Republika Zapadna Bosna” – marionetska država Miloševićevog velikosrpskog projekta. Zamišljeno je da se obrazuje posebna vojna grupacija pod nazivom “Pauk”, u koju bi pored jedinica NO Fikreta Abdića ušle jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske Krajine, sa pojačanjima iz Srbije. Formiranje grupacije “Pauk” započelo je krajem septembra, a završeno 15. novembra 1994. godine. Ona je objedinila sve snage koje su izvodile operaciju pod tajnim nazivom “Pauk”, a za komandanta jedinice je postavljen general Mile Novaković. Odlučeno je da se u operaciju uključe i snage Vojske Republike Srpske, odnosno 2. krajiški korpus VRS kao i ratno zrakoplovstvo VRS. Komanda grupacije “Pauk” bila je potpuno potčinjena Beogradu, a najvećim dijelom Državnoj bezbjednosti Srbije i dijelom Generalštabu Vojske Jugoslavije. Prema riječima vojnog analitičara Aleksandra Radića formalno se na čelu operacije “Pauk” nalazio Novaković, dok je faktički operacijom upravljao resor DB-a iz Beograda, mozak operacije je bio Jovica Stanišić i Franko Simatović Frenki, dok je jedan od taktičkih vođa operacije bio Milorad Luković poznatiji kao Legija. Pored jedinice odane Legiji, učešće u operaciji su uzele i snage iz Arkanove ‘Srpske dobrovoljačke garde’. Također, unutar Abdićevih snaga nalazilo se najmanje 400 pripadnika 21. korpusa VRSK, 200 pripadnika specijalnih jedinica MUP-a Srbije i oko 100 Arkanovih “Tigrova”. Tim je bilo jasno da su Abdićeve snage pod komandom specijalaca MUP-a Srbije. Legija je vršio selektivan odabir najsposobnijih boraca i među njima zaveo strogu disciplinu. Pravila i način ratovanja nametnule su isključivo Crvene beretke. Pripadnici VRSK, koji su trebali činiti okosnicu operacije, tu su se našli uglavno zbog brojnog stanja, jer su u beogradskim ratnim krugovima smatrani nesposobnim. Time je general Novaković apsolutno zavisio od snaga Crvenih beretki, koje su imale potpunu kontrolu i nad snagama NO APZB. Beretke su bile razmještene po Kordunu i Baniji, u Hrvatskoj, sve dok nisu ušle u Veliku Kladušu. Tokom svog boravka na prostoru RSK korišten je vojni potencijal VRSK “samo onoliko koliko je bilo potrebno beretkama”. Jedan od aktera operacije “Pauk” bio je i general VRSK Milisav Sekulić koji objašnjava stanje u toj vojsci: “Glavnom štabu SVK poveren je zadatak pozadinskog obezbjeđenja Pauka. Snabdevanje municijom, hranom i sanitetsko zbrinjavanje bile su ključne obaveze Glavnog štava SVK. Pauk je predstavljao operativni sastav sa oko deset brigada. Među njima je bilo i nekoliko brigada vojnika iz SVK. Konkretne zadatke i naloge Glavnom štabu SVK izdavao je predsjednik RSK Milan Martić. Svi učesnici operacije Pauk i sadejstvujuće jedinice bile su upoznate da je cilj operacije razbijanje Petog korpusa Armije BiH i ovladavanje teritorijom Zapadne Bosne sa gradom Bihaćem. Posle toga trebalo je da usledi proglašenje Republike Zapadna Bosna. Stvaranjem te Republike, Srbi su želeli prvo da isključe svaki uticaj Alije Izetbegovića i Franje Tuđmana na ovom prostoru od velikog operativno – strategijskog značaja. Postojanje Abdićeve ‘Republike’ bilo je značajno i zbog toga što je ona ostajala muslimanska i u skladu sa ‘sporazumom o BiH’ koji je 20. avgusta 1993. potpisan u Ženevi i predviđao je Cazinsku krajinu kao muslimansku teritoriju, ali autonomnu u odnosu na vlast u Sarajevu”. Prema njegovim riječima u operaciji je učestvovalo oko 12 000 vojnika, dok je iz VRSK angažovano oko 7 000 boraca, uključujući i specijalnu jedinicu VRSK “Alfa”. Kako svjedoči moral boraca je bio izrazito nizak, prvenstveno zog činjenice da su se trebali boriti “rame uz rame sa muslimanima”, ali i zbog toga što su smatrali da treba “pustiti muslimane da ratuju međusobno te da Srbi ne treba da se bore za Turke”. Pored toga, civilno stanovništvo u Republici Srpskoj bilo je nezadovoljno zbog zaustavljanja operacije prema Bihaću. Zbog toga je političko rukovodstvo RS-a plasiralo informaciju da se sprema ofanziva na Livno, do koje nikada nije došo zbog primirja. Za prostor Cazinske krajine ovo primirje nije važilo jer su Crvene beretke i Panteri iz Bijeljine imali namjeru da očiste prostor Cazinske krajine koji je bio pod kontrolom 5. korpus ARBiH i da taj prostor ustupe Fikretu Abdiću. O ovome analitičar Aleksandar Radić govori: “Bio je to politički interes u kome su učestvovali Beograd, Zagreb i Pale. Početkom januara 1995. angažovani su ljudi iz Pantera koji u nekoliko borbi slamaju ofanzivni potencijal 5. korpusa. I tada se stvara pozicija koja nije poremećena sve do početka ‘Oluje’ u avgustu 1995. godine. Međutim, nikada nije zvanično potvrđeno da je postojao vojni interes SVK i VRS da ovladaju teritorijom na kojoj je delovao 5. korpus ABiH. Bila je to akcija održavanja u životu Fikreta Abdića i on je imao nekoliko garanta. Postojale su čak informacije da je glavni garant Abdiću libijski predsjednik Muamer El Gadafi koji je preko Beograda finansirao kompletnu operaciju”. Operacija “Pauk” krenula je već u novembru 1994. godine i već u toku decembra jedinice 5. korpusa ARBiH bile su primorane povući se iz gradske jezgre Velike Kladuše. Sama operacija, sa povremenim i dužim prekidima, trajala je sve do 5. avgusta 1995. godine, odnosno do deblokade Cazinske krajine i u navedenom periodu grupacija nije ostvarila željeni uspjeh. U borbama za Zapadnu Bosnu ukupni gubici sastava operativne grupe “Pauk” iznosili su 433 vojnika i starješine, od čega 64 Srbina i 369 Bošnjaka. Miloševića i njegov štab u Beogradu do posljednjeg trenutka rata više su zanimale vojne prilike u Cazinskoj krajini, nego u dijelovima RS: oni su vjerovali da će, u slučaju da Abdić ovlada ovim prostorom uz pomoć formacija iz Srbije, Abdićevu Republiku prepustiti Hrvatskoj, nakon čega će Tuđman vojnički zaposjednute teritorije RS-a vratiti Miloševiću, odnosno Karadžiću. Da ovo nije neutemeljeno, potvrđuju razgovori Tuđmanovog izaslanika Hrvoja Šarinića koji je u knjizi “Svi moji tajni susreti sa Slobodanom Miloševićem” prenio Miloševićeve riječi iz ljeta 1995. godine: “Mene ne zanima Abdićeva Republika: zanima me pola Bosne i Hercegovine…” IZVOR: List “Slobodna Bosna”; 10. april 2003. godine; bosnae.info